Intro
Op donderdagmorgen 03 september 2020 wordt op het kruispunt Muidelaan / Voormuide een 21-jarige fietser aangereden door een vrachtwagenchauffeur. De zware vrachtwagen had een buitenlandse nummerplaat, en mocht bijna zeker daar niet zijn.
Hoofdstuk 1: het Circulatieplan
Maart 2017. U kent ongetwijfeld de korte samenvatting. Schepen Watteeuw wordt in 2014 door collega’s uitgedaagd om minder losse maatregelen te nemen, en om een groter, samenhangend mobiliteitsplan te realiseren. Dat plan, ontwikkeld door gespecialiseerde ambtenaren, wordt grotendeels door “de politiek” gevolgd. Het hoofddoel is: doorgaand autoverkeer weren uit de centrumstad. Doorgaand verkeer hoort de hoofdwegen te gebruiken: de kleine ring R40 en de grote ring R4. Het tweede hoofddoel is: de leefbaarheid verhogen. Fietsers, voetgangers, handelaren, terrassen krijgen meer ruimte. Derde hoofdoel is: de autobereikbaarheid van elke woonst garanderen. Op zondag 19 maart komen honderden mensen op straat PRO-circulatieplan.
Het Circulatieplan wordt op 3 april 2017 feilloos ingevoerd. De betrokken ambtenaren leverden een huzarenstuk af. Deze meeste knips voor autoverkeer werkten en werken feilloos. Het zijn soms zuivere autoknips, en soms eerder autofilters (met camera’s). Het plan wordt op handen gedragen en verguisd. Net als bij het lussenplan van Sas Van Rouveroi uit 1997 blijken de voordelen immens veel groter dan de nadelen. Net als in 1997 staat de Lijn (helaas!) passief aan de kant toe te kijken. Een harde kern bewoners blijft het plan uitspuwen, maar de grote massa geniet met volle teugen van een leefbaardere binnenstad. Prompt stijgt het Gentse voetgangers- en fietsverkeer zienderogen. De wijken aan de buitenkant van de kleine ring R40 en een paar straten uit de binnenstad zijn jaloers op deze positieve evolutie, en willen óók méér leefbaarheid. Het bestuursakkoord belooft wijkcirculatieplannen. De wijk Muide-Meulestede is teleurgesteld, want het is nog zéér lang wachten tot het hun beurt is om leefbaarder te worden.
Hoofdstuk 2: Ledeberg Breekt Uit
Ledeberg Breekt Uit is kleine groep mobiliteitsactivisten die sinds april 2013 de mobiliteitsarmoede van hun stadsdeel in de kijker zet. Hun eerste actie organiseerden ze op de Bovenschelde: “schipper mag ik overvaren”?
Hun analyse is kort samengevat: wie Ledeberg per fiets wil verlaten richting stadscentrum of Sint-Pietersstation of Universiteit of UZ riskeert zijn leven. De infrastructuur moet beter: veiliger én comfortabeler. Gents Milieufront en Fietsersbond Gent delen hun analyse, en ondersteunen ze volop. Anno 2020 zijn vier van de vijf gevraagde projecten klaar, in uitvoering of in de startblokken. Ledeberg kan bijna helemaal uitbreken.
Tussenspel: COVID19
Gent blijkt -deels dank zij het Circulatieplan- behoorlijk goed voorbereid op het COVID19-drama. Alle wandel- en fietspaden, fietsstraten, autovrije en autoluwe straten die door de Stad de afgelopen 30 jaar zijn uitgebouwd worden intens gebruikt. De vraag naar ruimte om veilig te wandelen en fietsen waren (en zijn) zo groot dat op verschillende plekken in de stad gewone straten (tijdelijk) worden omgevormd tot fietsstraten. De vroegere fietspaden in die straten worden ingezet als voetpaden.
De Gentenaars ontdekken Gent nog intenser dan voorheen, en dat smaakt naar meer. Naar meer leefbaarheid.
Hoofdstuk 3: Muide-Meulestede
Op de kaart zie je het duidelijk. Net als Ledeberg is Muide-Meulestede een woonwortel. Een wortel die met moeite vasthangt aan de grote krop sla Gent Centrum.
Kant Grootdok functioneren er nog flink wat havenbedrijven, met de N456 (Port Arthurlaan) als aan- en afvoerroute. Kant Kanaal Gent-Terneuzen is die havenbedrijfsfunctie verdwenen, en groeit de woon- en kantoorfunctie traag maar zeker. De bevolking van de wijk verjongt zienderogen. Afgelopen halve eeuw vervelde de wijk van een grauwe haven- en arbeidersbuurt tot een buurt met veel jonge gezinnen die overal in de stad werken of naar school gaan.
Vanop Muide-Meulestede riskeer je –net als vanuit Ledeberg in 2013– je leven om het eiland zuidwaarts per fiets te verlaten. De mogelijkheden zijn beperkt: Meulestedebrug in het noorden, de Monumentzorg-spookfietsspoorbrug richting Eeklo in het westen, de Muidebrug (met daarop volgend de Voormuide) in het zuiden, en de Port Arthurlaan & Aziëstraat in het oosten op de enige verbindende landstong, geprangd tussen Houtdok en Rigakaai. Sinds deze lente is er via die landstong een nieuwe “fietsontsnappingsroute”. Een bijna 100% degelijke fietsas richting Dampoort loopt via Roerstraat, Houtdok/Kapitein Zeppospark, Koopvaardijlaan, Schipperskaai en Kleindokkaai.
De Roerstraat is nog geen leesbare fietsas, en er zit véél autosluipverkeer van en naar de Aziëstraat. De as langs het Houtdok en Handelsdok werd in coronatijden op meerdere vlakken ontdekt, en met open armen ontvangen. Deze fietsas is voor sommige fietsers een oplossing. Maar fietsers richting het westen en zuidwesten hebben daar helaas niks aan. Zij hebben maar drie mogelijkheden: via de spookfietsspoorbrug door naar het fietspadloze Tolhuisbrug, via de spookfietsspoorbrug door naar de Gaardeniersbrug (een fikse omweg), en via de Muidebrug / Voormuide stadinwaarts. Alle drie gevaarlijk en/of onaantrekkelijk.
Wegendossiers waarvoor het Vlaams Gewest en De Lijn partners zijn duren een eeuwigheid om gerealiseerd te geraken. Het concept van de straatinrichting van de Voormuide dateert uit de jaren 80, toen bewoners uit de wijk nog met de auto naar de Veldstraat reden, en er op de Muide amper nog gefietst werd. Daarvoor moesten tramgebruikers tussen het autoverkeer door de tram op- en afstappen. 40 jaar later kreunt de as Voormuide / Muidebrug / Muidepoort onder de autoverkeersdruk van hoofdzakelijk doorgaand autoverkeer. Dat doorgaand autoverkeer domineert deze bewonersas totaal. Fietsers krijgen er een restfractie:
Afgelopen jaar kwam er vlakbij de Muidebrug een nieuwe tramhalte met een veiliger situatie voor fietsers (tov auto’s), maar groeiend conflict tussen voetgangers en fietsers:
De tramhalte aan de R40 lijkt afgeschaft, en ligt er nutteloos bij:
Het kruispunt met de R40 is een zeer zwakke schakel. De leesbaarheid is er door de versleten verf ferm verminderd, het asfalt rond de tramsporen is versleten:
Maar de Voormuide en Muidebrug zijn even zwak. Momenteel wordt àlle verkeer (voetgangers-, fiets-, tram en àlle autoverkeer) over de Muidebrug de Voormuide in gejaagd, in theorie zonder vrachtwagens. Dan zwijgen we nog over de sluipwegen aan beide zijden van de Muidebrug. Er ontbreekt gewoon ruimte om dit alles veilig te laten passeren. Alle vervoersmodi een plaats geven lukt er enkel door compromissen. En van compromissen krijg je gegarandeerd ongevallen. Het wordt kiezen. Ga er eens kijken in de spits, en zie met eigen ogen hoe rechtdoor rijdende of afslaande fietsers aan beide zijden van de Muidebrug weggedrukt worden door een dominante autostroom:
07sep20, Muidebrug / Muidepoort
Op hun beurt staan ook de voetgangers onder druk van het fietsverkeer: voetgangers worden soms verondersteld achter elkaar te stappen:
En dan hebben we het nog niet gehad over rolstoelen, kinderwagens en rollators. Kort samengevat: deze situatie is hopeloos.
Zoals gezegd: steeds meer bewoners werken in het centrum van Gent in plaats van in de haven. Het fietsgebruik groeit, en zou pas ècht groeien mits er degelijke, veilige en comfortabele fietsinfrastructuur zou zijn.
Hoofdstuk 4: Meulestede breekt uit?
Onze woordvoerder verklaarde op 3 september aan de Gentenaar: “Er moet worden onderzocht of dit kruispunt in aanmerking komt voor een ‘rechtsaf door rood’-bord”, vindt de Fietsersbond. Dan kunnen fietsers altijd rechtsaf slaan, ook al is het rood voor andere voertuigen uit dezelfde richting. “Sowieso snakt de wijk naar de komst van de Verapazbrug en de heraanleg van de Tolhuisbrug, zodat men eindelijk veilig de stad in en uit kan rijden.”
Die eerste reactie gaat niet ver genoeg. Het is oplapwerk. Na verschillende observaties denkt Fietsersbond Gent dat het tijd is voor een verstandige, ingrijpende maatregel cfr het Circulatieplan. Gebruik de waterlopen als grenzen, en maak één van de drie autoverbindingen autoluwer. Ons voorstel is: organiseer op Muidebrug een verkeersfilter voor doorgaand autoverkeer. Dat kan op een straffe, goedkope en zéér snelle manier: enkel voetgangers, fietsers, openbaar vervoer en hulp- & nutsdiensten mogen de Muidebrug gebruiken. Dat zou voor de hulpdiensten vaak kostbare tijdswinst kunnen opleveren:
Voor zo’n autofilter volstaat een verkeersbord, later aangevuld met een camera. Of zo’n filter kan op een duurdere (en trager in te voeren) manier: wijkbewoners met een autovergunning kunnen passeren. Dat vraagt méér werk en dus tijd. Hoofddoel is om het DOORGAAND vrachtwagen- en autoverkeer uit de wijk weren. Volgens de ambities / plannen uit de twintigste eeuw kan dat pas nà de afwerking van X aantal reeds lang beloofde wegenwerken, de Verapazbrug op kop. Over 5 à 10 jaar dus. Wil de wijk zolang wachten? Een kind dat nu naar het eerste leerjaar gaat zit dan reeds lang in het secundair onderwijs. Willen de wijkbewoners dat Gent de verkeersonveiligheid in de wijk zéér snel, snel, traag, zeer traag of helemaal niet aanpakt? Wil de wijk de dominante omleidingsroute zijn voor de werf Verapazbrug? Of accepteert ze de huidige stand van zaken?
Laat u niet ontmoedigen door mails of gesprekken die u afgelopen 10 jaar met ambtenaren of politici voerde. Elke dag is een nieuwe kans op verandering. Daarom: verenig u, bijvoorbeeld als “Meulestede breekt uit“. Steek de koppen bij elkaar. En laat uw stem als groep duidelijk horen. Fietsersbond Gent zal u met raad en daad bijstaan. Het zijn de bewoners die tellen.
Nog een belangrijke les uit het Circulatieplan: er is een grote zwijgzame groep die mobiliteit anders wil, er is een kleine luidruchtige groep die alles wil houden zoals in de vorige eeuw, en er is een zwijgzame massa mensen zonder mobiliteitsmening. Die massa staat open voor meer veiligheid en leefbaarheid, zolang de autobereikbaarheid (cfr het Circulatieplan) gegarandeerd blijft. Het kan raar klinken: de Fietsersbond is niet tégen de auto. We zijn tegen de dominantie ervan. De kraan staat véél te wijd open. Zoals we hier in het editoriaal van de Zondag lazen: “Ik ben dus te bang om mijn zoon met zijn fiets naar school te laten gaan, en dat is helemaal fout. …Feit is dat wie zijn kind met de wagen naar school brengt, natuurlijk deel is van het probleem. Want elke extra wagen zorgt er natuurlijk voor dat het probleem, en de angst, nog groter worden.”
Autobereikbaarheid is iets anders dan maximaal autocomfort. Een omweg voor autogebruikers is het nadeel. Concreet méér ruimte voor voetgangers, fietsers en openbaar vervoer is het voordeel. Een grotere leefbaarheid en verkeersveiligheid zijn nog twee voordelen. Pas als het zover is durven velen de overstap te maken van de auto naar zachtere mobiliteit.
Een fantasie voor de verre toekomst: een Muidebrug met zoveel minder autoverkeer, is dat geen brug voor een tramverbinding tot aan Meulestedebrug? In Amsterdam zou dat de logica zelve zijn. Maar dat is voor als de Lijn ooit een degelijk budget heeft.
Epiloog
Wat 20 jaar geleden een droom was kan nu realiteit worden: een leefbaardere Muide- en Meulestedewijk. Het kan volgens ons simpel en snel gebeuren door de invoering van een verkeersfilter op de Muidebrug. Of wachten we op het volgende ongeval op de Voormuide of aan Muidebrug?
Fietsbult 